«Kirez başçası» — zaman hem dil sınırlarını bilmeyän pyesa. Yazdı onu Anton Pavloviç Çehov taa 1903-cü yılda. 120 yıldan zeedä geçti, ama büün dä bu yaratma aktual. Onu çok türlü dillerä çevirdilär. Bu pyesaya görä spektaklileri koyȇrlar dünnenin en anılmış tetrularında. Yaptılar bunu D.Tanasoglu adına teatrunun aktбrları da. Oktäbrinin 6-sında «Kirez başçası» gagauz dilindä gösterildi. Oktäbrinin 13-dä, rus dilindä premyera oldu.
İki boy: bir tarafta eski bakışları olan Ranevskiylär hem Gaevlar, öbür tarafta da zamandaş hem progmatik Lapahin. Onnarın aralarında konflikt. Çünkü ayırı bakışları var, türlü-türlü inanmakları. Çehov kendi «Kirez başçası» pyesasında soţial uurunda diişilmekleri ayın-açık gösterer. Siiredici annȇȇr, ani 120 geeri, Çehovun zamannarında olan problemalar, büün dä var, onnar büün dä hep ölä üzdä durȇrlar hem aktuallıını kaybetmeerlär.
«Çehovun zamanı geçmedi, geçmeyecek tä. Onun yaratmalarına görä spektaklileri taa üzlärlän yıl koyacȇklar. Çünkü o kendi pyesalarında derin problemaları kaldırȇr»,- nışannadı Mihail Gagauz D.Tanasoglu adına teatru incäzanaat öndericisi
Moldovanın şannı artıstı, rejisör D.Koev D.Tanasogu adına gagauz milli teatrusunda artık üç spektakl koydu. İlkin avtonomiyanın aktörlarınnan birliktä «Ловушка» spetaklisini Tom Roberın pyesasına görä. Taa sora «Evlenmäk» pyesası koyuldu N.Gogolün yaratmasına görä. Şindi dä Çehovun pyesası – «Kirez başçası».
«Bu teatrunun aktörları — benim dostlarım. Bän onnarlan pek kolay işleerim. Hem dä büük havezlän bunu yapȇrım»,- çizgiledi Dmitriy Koev.
«Çehovun pyesalarınnan işlemää kolay diil, — paylaştı kendi bakışınnan rejisör. Onu zor annamaa, çünkü onun yaratmalarında herkeret derin maana saklı. Dmitriy Koev çalıştı üzä çıkarmaa problemaları, göstermää onnarı, ki herbir siiredici eni bir bakışlan Çehovun yaratmasına baksın.
«O zamanın özellilerini göstermää istedik. Ama kendimizdän dä enilikleri giriştirdik. Çünkü herkeret eni bir pyesayı koymaa alınarkan sän kendiycäsına düşünersin. Çehov anılmış avtor. Bän dä, teatru rejisör olarak, kendi bakışımı onun pyesasına açıkladım»,- ekledi rejisör.
Zal doluydu. Siiredicilerin arasıda Moldovanın Halk artistleri dä vardı. Onnar üüsek notaladılar D.Tanasoglu adına Gagauz Milli teatrusunun aktörlarının oyununu.
«Bu tetrunun aktörlarını bütün ürektän severim. Havezlän onnarın spektaklilerinä gelerim. «Evlenmäk» spektaklinin premyerasına geldim. Gagauz dilindä spektakliyi siirettim. Şindi dä «Kirez başçası» spektakliyi gördüm. Bu bizim klasikamız. Çehov sansın şindiki zaman için yazmış. Onun yaratması, nicä göreriz, büün dä aktual kalȇr»,- annattı artist Svetlana Tuz.
«Bu aktörların gözleri şılȇȇr. Onnar siiredicilerin cannarına dokunmaa becererlär. Bu pek önmeni»,- nışannadı artist.
Sţenada özel bir atmosfera kurulsun deyni çalıştı Todieva Lidiya da. O aktörlara kostümneri kurdu, Şehovun ȇpohasına uydurdu onnarı.
«Halizdän Çehovun ȇpohasını beenerim. Açan üürendim, ani «Kirez başçasını» sţenamızda koyacȇklar, düşündüm: «İzin versä rejisör, ki bän bu kostümları kurım». İlk, neyi siiredici sţenada görer, o süret. Aktör taa bişey yapmadı. Bir dä laf sölämedi. Bän herkeret savaşȇrım yapmaa ölä, ki bu süretlär dooru olsunnar, personajlara uysunnar»,- söledi Lüdmila Todieva .
Bir afta geeri, oktäbrinin 6-sında, D.Tanasoglu adına gagauz milli teatrusunun aktörları hep bu pyesayı gagauz dilindä gösterdilär. Çehovun «Kirez başçası» pyesası türlü dillerä artık çevirili. Şindi bu listedä gagauz dili dä var. Bu, elbetki, büük olay Gagauz Erin kulturasında. Bu çalışmayı siiredicilär üüsek notaladılar.
«Herkeret büük havezlän gelerim spektaklilerä. Herkeret eminim, ani burada özel, parlak duyguları kabledecäm».
İkisi dä premyeralar hem rus, hem dä gagauz dilindä başarılı oldular. Zal doluydu. Spektaklilär bittiktän sora siiredicilär ayakça şamarlarını urdular, şükür ederäk aktörları, açıklayarak kendi mayıllıklarını. Butakım belli olȇr, ani “Kirez başçası” — zaman hem dil sınırlarını bilmeyän pyesa. Çehov büün dä kendi yaratmaların yardımınnan lafeder insananrlan hem dalgalandırȇr onnarın cannarını.
Avtor: V.Çoban, operator: A.Glekov, montaj: A.Topal